1- Што е ефектот на илузорната вистина?
Ефектот на илузорна вистина е когнитивна пристрасност што се јавува кога имаме тенденција да веруваме дека информациите се вистинити едноставно затоа што се повторуваат повеќе пати. Дури и ако информациите се лажни, нашите мозоци имаат природна тенденција да ги прифатат како вистинити по повеќекратно изложување. Со други зборови, колку повеќе слушаме некоја информација, толку поточна ни се чини, дури и ако е погрешна.
2- Механизмите на ефектот на илузорната вистина
Оваа пристрасност се базира на принципот на когнитивна запознаеност: информациите со кои веќе сме се сретнале се полесни за обработка од страна на нашите мозоци, давајќи ни илузија дека се веродостојни. Ефектот е уште помоќен кога не вложуваме свесен напор да ги потврдиме информациите. Може да биде засилен од фактори како што се едноставноста на пораката, авторитетот на изворот или емоцијата предизвикана од информациите.
3- Клучен елемент на рекламирањето
Пристрасноста кон илузорната вистина е клучен елемент на рекламирањето и е широко користена. Огласувачите честопати ги користат истите слогани или фрази постојано во своите реклами за да ги направат попаметни и поубедливи. Дури и ако тврдењата во рекламата се лажни или претерани, луѓето може да им веруваат едноставно затоа што ги слушнале постојано.
4- Моќна алатка за пропаганда
Во политиката, пристрасноста кон илузорната вистина игра централна улога во ширењето на идеите и конструирањето на верувањата. Изборните кампањи, особено, често се место на повторувани нереални ветувања или лажни тврдења, кои, преку постојано повторување, на крајот се перцепираат како вистинити од страна на дел од електоратот.
Оваа стратегија се потпира особено на заблудата argumentum ad nauseam , реторичка техника што се состои од повторување на аргумент сè додека не се прифати како самоочигледен, дури и во отсуство на опипливи докази. Така, симплистичките говори, впечатливите слогани или искривените бројки можат да го обликуваат јавното мислење, влијаејќи врз изборните резултати и демократската дебата.
>>> видете исто така: Погрешни аргументи
Покрај тоа, пропагандните стратегии се потпираат на оваа когнитивна пристрасност за манипулирање со јавното мислење. Историјата е полна со примери каде што политичките режими го користеле повторувањето на симплистички пораки за да ги обликуваат перцепциите на масите.
>>> Видете исто така: Пропаганда во воено време: Кога информациите стануваат оружје
5- Лажните вести се шират шест пати побрзо од вистинските вести
Дигиталната ера го засили ефектот на илузорната вистина, особено преку масовното ширење на лажни вести на интернет и социјалните медиуми. Студија на МИТ покажа дека лажните вести се шират шест пати побрзо од проверените информации и имаат 70% поголема веројатност да бидат споделени. Оваа виралност, засилена од ботови кои постојано ја пренесуваат оваа заведувачка содржина, нè изложува на дезинформации на дневна основа. Злонамерните актери ги искористуваат овие механизми за манипулативни цели: кампањи за дезинформации, теории на заговор, поларизација на мислењата итн. Со редовно изложување на корисниците на интернет на истите заведувачки наративи, тие успеваат да всадат сомнеж и да ги искриват перцепциите за реалноста.
6- Како да се заштитите од ефектот на илузорна вистина?
Оваа пристрасност е особено подмолна бидејќи се потпира на нашиот автоматски систем на размислување, што го отежнува свесноста за нејзиното влијание. Сепак, можно е да се заштитиме од неа со усвојување на критички пристап кон информациите со кои се среќаваме.
Една од најефикасните стратегии е да ги проверите фактите првиот пат кога ќе се сретнете со тврдење. Студиите покажуваат дека луѓето кои активно ја оценуваат вистинитоста на информациите, а не нивната релевантност, се помалку подложни на оваа пристрасност, под услов веќе да имаат одредено знаење за темата. Затоа, развивањето навика за преиспитување на информациите, наместо пасивно консумирање, помага да се намали нивното влијание.
Во пракса, ова значи:
Проверете го изворот : признат медиум или научна студија се посигурни од анонимна објава на социјалните медиуми.
Вкрстена проверка на информации : изјава пренесена само од сомнителни или сензационалистички страници треба да предизвика сомнеж.
Бидете претпазливи со емоционалната содржина : Дезинформациите честопати се користат за полесно ширење на бес, страв или прекумерен ентузијазам.
Ефектот на илузорна вистина е моќна когнитивна пристрасност што објаснува зошто имаме тенденција да веруваме дека она што го слушаме повторувано е вистина. Оваа илузија за вистината може да го поттикне ширењето на лажни вести и теории на заговор, особено во дигитална средина каде што информациите постојано се повторуваат. Со усвојување на критички став и проверка на фактите, можеме да го намалиме влијанието на оваа пристрасност врз нашите одлуки и перцепции за светот.
