За граѓанска употреба на медиумите

Што е граѓански медиум?

Дефиниција : Во „граѓански медиум“ ги наоѓаме зборовите „медиум“ и „граѓанин“. Станува збор за медиуми, односно платформи (радио, ТВ, интернет, итн.) преку кои се пренесуваат информации до широка публика. Истовремено, се користи придавката „граѓански“, бидејќи авторите на овие написи и истражувања не се професионални новинари, туку обични граѓани кои имаат за цел да водат дебати за специфични прашања или проблеми што ја засегаат целата заедница.

Како резултат, читателот се откажува од чисто пасивна улога и се вклучува во создавањето и ширењето на информациите. Учеството е многу важен елемент во граѓанските медиуми. Преку радија (онлајн или не), но и преку блогови, влогови (блогови во кои главна алатка е видеото), подкасти итн., обични граѓани, истражувачи или професионалци од невладиниот сектор можат да проговорат и да допрат до широка публика.

Пример : Во Албанија, блогот како граѓански ангажман : создаден во 2007 година од Ардиан Вехбиу, блогот “Peizazhe të Fjalës” (Пејзажи на зборот), се претставува како независен простор, одржлив модел во албанскиот медиумски пејзаж кој се соочува со брзи трансформации, прогресивно намалување на финансиските ресурси, пад на кредибилитетот и голема политизација. Според авторот, “Блогот од самиот почеток се стремеше да биде „светилиште“ на албанската слободна мисла, заштитена од заплашувања, обвиненија, понижувања, стигматизации, судења, обвинителни акти, „оглушувањето на мнозинството“ и други современи форми на цензура во јавниот дискурс”.

Ангажман преку социјалните мрежи

Социјалните мрежи исто така ја трансформираа циркулацијата на информациите, која традиционално беше вертикална и одозгора-надолу, во похоризонтално пренесување. Секој може да создава содржина и да ја шири во рамките на својата мрежа, но и надвор од неа. Ова изразување не е само виртуелно, туку често се случува паралелно или пред конкретни мобилизации на терен. Во рамките на арапските револуции, на пример, социјалните мрежи одиграа неспорна улога, но политичките промени се случија благодарение на социјалните движења (протести, блокади итн.). Социјалните мрежи овозможуваат брзо ширење на информации и идеи, но промените на општествено ниво се случуваат кога овој ангажман ќе се сретне со физичката реалност на теренот.

Пример : Во Србија, случајот со движењето #1of5million кое се појави на крајот на 2018 година успеа да ги искористи новите технологии и модерните средства за комуникација за да ги мобилизира граѓаните преку споделување содржини онлајн и размена на информации преку социјалните мрежи. Така, движењето брзо стекна широка публика, а Twitter и Facebook овозможија создавање на групи за дебата и мобилизација на масите против авторитарните девијации на политичкиот систем и за слободата на изразување.

Ризици и замки

Треба да се има на ум дека новинарството е професија која подразбира специфични вештини како и почитување на етичките норми. Сепак, секој може да се обучи во новинарство, особено преку дијалози меѓу професионалните новинари и аматерите. Ова споделување на знаење овозможува граѓанските медиуми да станат вистински алтернативни и веродостојни извори.

Леснотијата со која денес секој може да ја преземе улогата на аматер новинар исто така носи одредени ризици. Производителите на информации понекогаш можат да ги игнорираат основните норми на новинарската етика и да шират неточни, па дури и целосно манипулирани информации.

Граѓански медиум, телевизиски канали, печатени медиуми или пак социјални мрежи – количината и разновидноста на информации достапни денес се повеќе од кога било, богатство кое бара одржување на критички дух кон сите овие извори на информации.

Дополнително, интернетот е простор на слобода, но и економски простор за размена. Маркетиншките логики го заземаат и интернетот и социјалните мрежи, а информацијата станува исто така извор на профит.

Циркулацијата на одредени информации (особено оние што имаат емоционално влијание врз читателите) може исто така да претставува извор на профит во систем финансиран од огласувачи и реклами. Овој феномен на „ClickBait“ (мамка за кликови) сè повеќе се забележува и ги поттикнува корисниците да кликнат на линк и да посетат веб-страница за да прочитаат напис. Авторот на статијата и на соодветниот сајт всушност се плаќа преку рекламите достапни на неговата страница и според бројот на прегледи што ги акумулира. Тоа претставува и извор на ризик, бидејќи лажни верувања можат да се шират со цел да привлечат интернет-корисници.