1- Што е потврдна пристрасност?
Дали некогаш сте забележале дека секогаш наоѓате докази за да го потврдите она во што веќе верувате? Тоа не е случајност, тоа е потврдна пристрасност во акција!
Потврдната пристрасност е когнитивна пристрасност што вклучува пребарување, толкување и запомнување на информации на начин што ги потврдува нашите претходно постоечки верувања, додека ги минимизира или игнорира информациите што им противречат.
Оваа пристрасност нè поттикнува да фаворизираме информации што ги зајакнуваат нашите вредности, нашиот начин на живот итн. Затоа, многу побрзо и полесно ги отфрламе информациите што се спротивни на нашите верувања. Накратко, сакаме да знаеме што веќе знаеме.
Овој извадок од видеото „Ако Google беше човек“ совршено ја илустрира оваа пристрасност!
Превод: „Вакцините предизвикуваат аутизам – Па, имам милион резултати кои велат дека не предизвикуваат, и еден резултат кој вели дека предизвикуваат – го знаев тоа!“
2- Зошто сме склони да веруваме во лажни вести?
Нашите мозоци се природно склони да усвојуваат ментални кратенки за брза обработка на информации. Пристрасноста кон потврдувањето е типичен пример, што нè тера да ги приоритизираме информациите што ги поддржуваат нашите мислења и да ги отфрламе информациите што ги оспоруваат. Овој механизам е универзален и не одразува недостаток на интелигенција, туку природна човечка тенденција.
3- Улогата на потврдната пристрасност во ширењето на лажни вести
Потврдната пристрасност игра клучна улога во ширењето на лажните вести. Создавачите на вакви погрешни информации честопати ги дизајнираат за да резонираат со претходно постоечките верувања на нивната целна публика, олеснувајќи ги да ги прифатат и споделат.
Пример: Лице кое се спротивставува на имиграцијата е поверојатно да верува и да споделува лажни вести во кои се тврди дека имигрант извршил кривично дело, без да се обиде да ја потврди веродостојноста на информациите.
Некои примери:
Теории на заговор за вакцини : Кружат неосновани гласини дека вакцините се неефикасни или опасни. Лицата кои се против вакцините може да ги игнорираат научните докази и да се фокусираат на анегдоти или непроверени извори што ја поддржуваат нивната позиција.
Пристрасни информации за етничките групи : Поради сложената историја на Балканот, на пример, некои луѓе може да бидат склони да веруваат во негативни стереотипи за другите етнички групи, врз основа на приказни или информации што ги потврдуваат нивните предрасуди, додека ги игнорираат позитивните примери или контрадикторните податоци.
Музички и културни преференции : Младо лице кое претпочита одреден музички жанр може да бара позитивни критики за своите омилени уметници и да ги избегнува или дискредитира негативните критики, со што ќе го зајакне своето верување дека неговиот избор е најдобар.
4- Ефектот на меур и алгоритмите
Потврдната пристрасност е засилена од нашата социјална и дигитална средина. Склони сме да се опкружуваме со луѓе кои делат слични мислења, создавајќи „информативен меур“ каде што нашите верувања постојано се зајакнуваат.
Алгоритмите на социјалните медиуми го засилуваат овој феномен со тоа што првенствено ни прикажуваат содржина усогласена со нашите преференции и филтрираат спротивставени информации. Тие ги акумулираат вашите податоци (верувања, вкусови, интереси, пријатели, локација, датум на раѓање, пол итн.) и ги сортираат содржината и рекламите што ви се предложени. Ова ја ограничува нашата изложеност на различни перспективи и ги зајакнува нашите почетни верувања.
📌 Пример : YouTube препорачува видеа врз основа на вашата претходна историја на гледање. Некој што гледа видеа за скептицизам во врска со климатските промени сè повеќе ќе гледа содржина што го негира глобалното затоплување, зајакнувајќи ја својата потврдна пристрасност.
5- Како да се заобиколи потврдната пристрасност
За да се ублажи влијанието на конфирмативната пристрасност, од суштинско значење е да се развијат свесни стратегии:
– Препознајте го постоењето на пристрасност: Признавањето дека сите сме подложни на потврдна пристрасност е првиот чекор во нејзиното надминување.
– Негувајте сомнеж: Преиспитувајте ги информациите, дури и ако тие ги поддржуваат нашите верувања, и активно барајте контрадикторни извори.
– Диверзифицирајте ги вашите извори на информации: Консултирајте се со медиуми со различни перспективи, вклучувајќи ги и оние со кои не се согласуваме нужно, за да добиете поцелосен поглед на темите.
– Дајте им важност на информациите што се спротивставуваат на нашите верувања: Одвојувањето време за анализа и разбирање на информациите што ги предизвикуваат нашите мислења може да го збогати нашето разбирање и да ги намали предрасудите.
📌 Практична вежба : Обидете се да прочитате сериозна статија што е спротивна на едно од вашите верувања и анализирајте ја со отворен ум. Како се чувствувате? Дали инстинктивно сакате да ја отфрлите? Зошто?
Со тоа што ќе станеме свесни за потврдната пристрасност и ќе ги усвоиме овие рефлекси, можеме да го подобриме нашето критичко размислување и да избегнеме паѓање во стапиците на дезинформациите.
