Për një përdorim qytetar të medias

Çfarë është një media qytetare?

Përkufizim : Tek “media qytetare” gjenden fjalët “media” dhe “qytetar”. Bëhet fjalë për media, pra për mjete (radio, TV, internet, etj.) përmes të cilave përcillen informacione te një publik i gjerë. Paralelisht përdoret mbiemri “qytetar”, sepse autorët e këtyre artikujve dhe hetimeve nuk janë gazetarë profesionistë, por qytetarë të zakonshëm që synojnë të nxisin debate mbi çështje specifike ose probleme që prekin tërë shoqërinë.

Si rrjedhojë, lexuesi braktis qëndrimin thjesht pasiv dhe përfshihet në ndërtimin dhe shpërndarjen e informacionit. Pjesëmarrja është një element shumë i rëndësishëm në mediat qytetare. Përmes radiove (online ose jo), blogjeve, vlogjeve (blog ku mjeti kryesor është videoja), podcasteve, etj., qytetarë të thjeshtë, studiues ose profesionistë të shoqërisë civile mund të marrin fjalën dhe të arrijnë një publik të gjerë.

Shembull : Në Shqipëri, blogu si angazhim qytetar : i krijuar në vitin 2007 nga Ardian Vehbiu, blogu “Peizazhe të Fjalës” (Peizazhe të fjalës) paraqitet si një hapësirë më vete dhe e pavarur, një model i qëndrueshëm në një peizazh mediatik shqiptar të përballur me transformime të shpejta, reduktim të burimeve financiare, ulje besueshmërie dhe politizim të madh. Sipas autorit: “Blogu ka synuar që në fillim të jetë një «shenjtor» i mendimit të lirë shqiptar, i mbrojtur nga intimidimet, fajësimet, poshtërimet, stigmatizimet, proceset, akuzat, «shurdhërimet e shumicës» dhe forma të tjera bashkëkohore të censurës në diskursin publik”.

Angazhimi përmes rrjeteve sociale

Rrjetet sociale kanë transformuar gjithashtu qarkullimin e informacionit, tradicionalisht vertikal dhe zbritës, në një transmetim më horizontal. Kushdo mund të prodhojë përmbajtje dhe ta shpërndajë brenda rrjetit të tij, por edhe jashtë tij. Kjo shprehje nuk është thjesht virtuale, por shpesh ndodh paralelisht ose paraprakisht mobilizimeve konkrete në terren. Në kuadër të revolucioneve arabe, për shembull, rrjetet sociale luajtën një rol të pamohueshëm, por ndryshimet politike ndodhën falë lëvizjeve shoqërore (protesta, bllokime, etj.). Rrjetet sociale lejojnë qarkullim të shpejtë të informacionit dhe ideve, por ndryshimet shoqërore ndodhin kur ky angazhim takohet me realitetin fizik në terren.

Shembull : Në Serbi, rasti i lëvizjes #1of5million që u shfaq në fund të vitit 2018 përfitoi nga teknologjitë e reja dhe mjetet moderne të komunikimit duke mobilizuar qytetarët përmes shpërndarjes së përmbajtjeve online dhe shkëmbimeve të informacionit në rrjete sociale. Kështu, lëvizja fitoi shpejt një publik të gjerë dhe Twitter e Facebook mundësuan krijimin e grupeve të debatit dhe mobilizimin e masave kundër devijimeve autoritare të sistemit politik dhe për lirinë e shprehjes.

Rreziqet dhe kurthet

Duhet mbajtur mend se gazetaria është një profesion që kërkon aftësi specifike si dhe respektim të etikës. Megjithatë, kushdo mund të formohet në gazetari, veçanërisht falë dialogëve mes gazetarëve profesionistë dhe amatorëve. Ky shkëmbim njohurish bën që mediat qytetare të bëhen burime të vërteta alternative dhe të besueshme.

Lehtësia me të cilën, sot, kushdo mund të marrë rolin e gazetarit amator sjell edhe disa rreziqe. Prodhuesit e informacionit nganjëherë mund të injorojnë normat bazë të etikës së gazetarisë dhe të shpërndajnë informacione të pasakta ose, ndonjëherë, plotësisht të manipuluara.

Media qytetare, kanale televizive, shtyp i shkruar apo rrjete sociale – sasia dhe larminë e informacionit të disponueshëm sot janë një pasuri që kërkon ruajtjen e frymës kritike ndaj të gjitha burimeve të informacionit.

Për më tepër, interneti është një hapësirë lirie, por edhe një hapësirë e shkëmbimeve ekonomike. Logjikat e marketingut pushtojnë si internetin ashtu edhe rrjetet sociale, dhe informacioni bëhet gjithashtu një burim fitimi.

Qarkullimi i disa informacioneve (veçanërisht atyre me ndikim emocional te lexuesit) mund të jetë gjithashtu një burim fitimi në një sistem të financuar nga reklamuesit dhe reklamat. Ky fenomen i “ClickBait” (kurth klikimesh) shihet gjithnjë e më shumë dhe nxit përdoruesit të klikojnë një lidhje dhe të vizitojnë një faqe për të lexuar një artikull. Autori i artikullit dhe faqes shpërblehet nga reklamat sipas numrit të shikimeve. Kjo përbën edhe një rrezik, pasi besime të rreme mund të përhapen me qëllim tërheqjen e përdoruesve.