Në epokën dixhitale, lufta e informacionit nuk zhvillohet më vetëm në gazeta apo në televizion. Ajo po zhvillohet në mediat sociale, ku vijat ndarëse midis komunikimit, manipulimit dhe propagandës po bëhen gjithnjë e më të paqarta. Shumë pushtete shtetërore i shfrytëzojnë këto platforma për të ndikuar në debatet politike, për të ndikuar në opinionin publik dhe madje për të destabilizuar regjimet kundërshtare.
Një përmbledhje e këtyre strategjive të ndikimit, aq diskrete sa edhe efektive.
1- Astroturfing: krijimi i mbështetjes së rreme popullore
Fushatat e dezinformimit shpesh mbështeten në një fenomen të mirënjohur: astroturfing , domethënë, fabrikimin artificial të një lëvizjeje popullore nëpërmjet llogarive të rreme, shpesh të automatizuara. Qëllimi: t’i bëjë njerëzit të besojnë se një numër i madh njerëzish mbështesin një ide, kur në fakt ajo është një iluzion dixhital.
Duke ndryshuar perceptimin e mbështetjes kolektive, këto fushata shfrytëzojnë një paragjykim të njohur psikologjik: provën sociale . Përdoruesi mesatar ka më shumë gjasa të besojë ose të ndajë një ide nëse beson se ajo ndahet gjerësisht. Këto llogari të rreme, në masë, mund të mashtrojnë gjithashtu algoritmet, të cilat më pas i japin përparësi përmbajtjes më të ndarë gjerësisht – edhe nëse është mashtruese ose e anshme.
2- Marketingu i influencuesve për qëllime politike
Njerëzit shpesh mendojnë se influencuesit po shesin vetëm atlete ose rimel. Por disa përmbajtje në dukje të padëmshme mund të kenë një qëllim shumë më strategjik: përhapjen e një ideologjie, ndikimin në një votë ose dobësimin e një kundërshtari . Shkurt: të luajnë politikë, pa qenë gjithmonë të qartë.
Disa qeveri ose parti orkestrojnë fushata të koordinuara me ndikues të njohur , të paguar për të ndarë mesazhe ideologjike, për të “reaguar” ndaj ngjarjeve aktuale ose për të nxitur rrëfime të caktuara. Përmbajtja paraqitet si spontane, por në realitet ndjek një linjë të saktë editoriale , shpesh të shënuar nga gjuhë e përsëritur, një ngarkesë e fortë emocionale dhe mungesë transparence në lidhje me qëllimet ose financimin.
Për të arritur më mirë te Gjenerata Z, këto fushata huazojnë kodet e kulturës pop, humorit ose memeve , duke i devijuar mjetet e argëtimit për të shërbyer një propagandë të butë – por efektive.
3- Rusia, pioniere e luftës së informacionit
Që nga viti 2013, Rusia ka qenë një lojtare e rëndësishme në luftën dixhitale. E frymëzuar nga filozofia ushtarake e Sun Tzu-së – “dobëso armikun në kohë paqeje” – ajo ka zhvilluar një industri të vërtetë dezinformimi. Në Shën Petersburg, Agjencia e Kërkimeve në Internet (IRA) punëson qindra njerëz përgjegjës për prodhimin dhe përhapjen e propagandës.
Këto “ferma trollësh” kanë qenë veçanërisht aktive gjatë disa ngjarjeve: zgjedhjet e vitit 2016 në SHBA, Brexit, protestat e Jelekëve të Verdhë në Francë dhe konflikti në Ukrainë. Në vitin 2022, Ukraina identifikoi 86 ferma ruse, përgjegjëse për më shumë se 3 milionë llogari të rreme , që prekin 12 milionë përdorues .
Në të njëjtën kohë, ndikuesit evropianë u vunë në shënjestër të drejtpërdrejtë. Një hetim i vitit 2024 zbuloi se më shumë se 2,000 ndikues ishin kontaktuar për të ndarë përmbajtje pro-Kremlinit. Rreth 20 prej tyre thuhet se ranë dakord, duke lavdëruar fuqinë ushtarake ruse ose duke luajtur me frikën e luftës botërore për të ndikuar në opinion.
Shembuj në vende të tjera të Evropës
🇷🇸 Serbia: Amplifikimi i narrativave pro-Kremlinit
Në Serbi, ndikuesit e lidhur me qeverinë janë akuzuar për organizimin e fushatave të koordinuara për të mbështetur pushtetin në pushtet dhe për të denigruar opozitën. Këto veprime përfshijnë përhapjen e mesazheve politike nën maskën e përmbajtjes “spontane”.
🇲🇰 Maqedonia e Veriut: ndikim në fushatat zgjedhore
Gjatë fushatave zgjedhore, disa ndikues përcollën mesazhe politike pa transparencë mbi partneritetet, veçanërisht rreth çështjes së identitetit kombëtar ose marrëdhënieve me Bashkimin Evropian.
🇫🇷 Franca: Inteligjenca Artificiale dhe populizmi dixhital
Gjatë zgjedhjeve legjislative të vitit 2024, e djathta ekstreme franceze përdori video të gjeneruara nga inteligjenca artificiale për të përhapur idetë e saj me kosto të ulët, pa ekipet tradicionale të fushatës. Qëllimi: të mbushte hapësirën dixhitale me përmbajtje të shkurtër, tërheqëse dhe të synuar (Le Monde).
4- TikTok: një mjet ndikimi në shërbim të Pekinit?
Me videot e shkurtra dhe tonin e lehtë, TikTok duket se nuk është gjë tjetër veçse një mjet i thjeshtë argëtimi . Megjithatë, pas koreografisë dhe trendeve fshihet një levë e fuqishme ndikimi gjeopolitik , në zemër të tensioneve midis Kinës dhe demokracive perëndimore.
Në pronësi të ByteDance me seli në Pekin , TikTok i nënshtrohet Ligjit të Sigurisë Kombëtare të Kinës të vitit 2017 , i cili kërkon që kompanitë të bashkëpunojnë me shërbimet e inteligjencës . Në praktikë, të dhënat personale të përdoruesve , edhe jashtë Kinës, mund të ndahen me autoritetet pa transparencë. Edhe pse TikTok pretendon se ruan të dhëna evropiane në Irlandë ose Norvegji, janë dokumentuar disa qasje të brendshme nga Kina .
Por është algoritmi i TikTok që është më intrigues. Larg të qenit neutral, ai filtron dhe drejton përmbajtjen : temat që janë të ndjeshme ndaj Pekinit (Tibeti, Hong Kongu, Ujgurët, protestat) shpesh censurohen , ndërsa të tjera, të favorshme për Kinën ose polarizuese për demokracitë , mund të nxirren në pah artificialisht .
| Në vitin 2020, The Guardian zbuloi se TikTok kishte nxjerrë udhëzime të brendshme për të hequr përmbajtjen që përmendte Sheshin Tiananmen , kërkesat e pakicave myslimane ose lëvizjen për pavarësinë e Tibetit . Këto udhëzime u publikuan nëpërmjet moderatorëve evropianë. |
Disa ekspertë flasin për një “luftë njohëse” : një formë ndikimi të butë, të fshehtë, por masiv, që vepron mbi përfaqësimet, emocionet dhe opinionet , veçanërisht tek të rinjtë. Me më shumë se 1.7 miliardë përdorues në të gjithë botën , TikTok është bërë një kanal i frikshëm për formësimin e imagjinatës , zbutjen e imazhit të Kinës dhe dobësimin e besimit në institucionet demokratike rivale .
Në këtë peizazh konfliktual, TikTok nuk është një rast i izoluar. Në Shtetet e Bashkuara, qeveria i ka kërkuar tashmë Facebook-ut të censurojë përmbajtje të caktuar gjatë pandemisë. Në Rusi, themeluesi i Telegram, Pavel Durov, është hetuar nga gjykatat franceze në një rast pastrimi parash. Lufta e informacionit nuk ka më të bëjë vetëm me përmbajtjen: ajo përfshin edhe kontrollin – të drejtpërdrejtë ose të tërthortë – të vetë platformave.
5- IA: një shumëzues fuqie
Me shfaqjen e inteligjencës artificiale, nuk ka më nevojë për ferma njerëzish që mashtrojnë: Agjentët e inteligjencës artificiale tani mund të gjenerojnë tekste, video, imazhe, komente dhe meme në seri, me realizëm mahnitës. Kjo përmbajtje e automatizuar, e shpërndarë nga botët, mund të paraqitet si opinione autentike , duke rritur iluzionin e mbështetjes popullore. Kjo përleshje informative e bën zbulimin dhe rregullimin e dezinformimit edhe më kompleks.
6- Përdorimi i të dhënave personale: nafta e shekullit të 21-të
Në zemër të kësaj lufte të padukshme qëndron një burim i çmuar: të dhënat tona personale . Ajo që lexojmë, pëlqejmë, ndajmë ose blejmë është një minierë ari për ata që kërkojnë të na ndikojnë ose manipulojnë .
Duke i kombinuar ato me mjetet e analizës dhe shënjestrimit, qeveritë mund të identifikojnë kundërshtarët, të monitorojnë të gjithë popullatën dhe të kryejnë operacione dezinformimi ose frikësimi.
“Nëse platformat kryesore vazhdojnë t’i bëjnë kriteret ekonomike standardin për qeverisjen e rrjedhës së informacionit, demokracitë tona rrezikojnë të rrënohen nga lëvizjet populiste.”
— David Chavalarias, matematikan, Toksic Data
Mediat sociale nuk janë më thjesht një hapësirë për argëtim ose shprehje. Ato janë bërë një mjet i luftës së butë, i përdorur për të manipuluar opinionin, për të polarizuar shoqëritë dhe për të dobësuar demokracitë. Megjithatë, përballë kësaj sfide, po shfaqen iniciativa për të forcuar rregullimin e platformave, për të promovuar njohuritë mediatike dhe për të ruajtur besimin në institucionet demokratike. Këto përpjekje mund të ofrojnë një kundërpeshë jetësore për të mbrojtur shoqëritë tona nga kjo luftë e padukshme.
