1- Çfarë është paragjykimi konfirmues?
A e ke vënë re ndonjëherë se gjithmonë gjen prova për të konfirmuar atë që beson tashmë? Nuk është rastësi, është paragjykim konfirmues në veprim!
Paragjykimi konfirmues është një paragjykim njohës që përfshin kërkimin, interpretimin dhe mbajtjen mend të informacionit në një mënyrë që konfirmon bindjet tona paraprake, duke minimizuar ose injoruar informacionin që i kundërshton ato.
Ky paragjykim na shtyn të favorizojmë informacionin që përforcon vlerat tona, mënyrën tonë të jetesës etj. Prandaj, ne e hedhim poshtë informacionin që shkon kundër bindjeve tona shumë më shpejt dhe më lehtë. Shkurt, ne duam të dimë atë që tashmë e dimë.
Ky fragment nga videoja “Nëse Google do të ishte djalë” e ilustron në mënyrë të përsosur këtë paragjykim!
Përkthim: “Vaksinat shkaktojnë autizëm – Epo, kam një milion rezultate që thonë se nuk shkaktojnë autizëm, dhe një rezultat që thotë se po – e dija!”
2- Pse jemi të prirur të besojmë lajme të rreme?
Truri ynë është i prirur natyrshëm të përdorë rrugë të shkurtra mendore për të përpunuar shpejt informacionin. Paragjykimi konfirmues është një shembull tipik, duke na bërë të përparësojmë informacionin që mbështet mendimet tona dhe të refuzojmë informacionin që i sfidon ato. Ky mekanizëm është universal dhe nuk pasqyron mungesë inteligjence, por më tepër një tendencë të natyrshme njerëzore.
3- Roli i paragjykimit konfirmues në përhapjen e lajmeve të rreme
Paragjykimi konfirmues luan një rol vendimtar në përhapjen e lajmeve të rreme. Krijuesit e informacionit të tillë mashtrues shpesh e projektojnë atë në mënyrë që të rezonojë me bindjet e mëparshme të audiencës së tyre të synuar, duke e bërë më të lehtë pranimin dhe ndarjen e tij.
Shembull: Një person që është kundër imigracionit ka më shumë gjasa të besojë dhe të ndajë lajme të rreme që pretendojnë se një emigrant ka kryer një krim, pa kërkuar të verifikojë vërtetësinë e informacionit.
Disa shembuj:
Teoritë e konspiracionit për vaksinat : Qarkullojnë thashetheme të pabaza që pretendojnë se vaksinat janë joefektive ose të rrezikshme. Individët antivaksinë mund të injorojnë provat shkencore dhe të përqendrohen në anekdota ose burime të paverifikuara që mbështesin qëndrimin e tyre.
Informacion i anshëm rreth grupeve etnike : Për shkak të historisë komplekse të Ballkanit, për shembull, disa njerëz mund të jenë të prirur të besojnë stereotipe negative rreth grupeve të tjera etnike, bazuar në histori ose informacione që konfirmojnë paragjykimet e tyre, duke injoruar shembujt pozitivë ose të dhënat kontradiktore.
Preferencat muzikore dhe kulturore : Një i ri që preferon një zhanër të caktuar muzikor mund të kërkojë vlerësime pozitive për artistët e tij të preferuar dhe të shmangë ose diskreditojë vlerësimet negative, duke përforcuar kështu bindjen e tij se zgjedhjet e tij janë më të mirat.
4- Efekti i flluskës dhe algoritmet
Paragjykimi konfirmues përforcohet nga mjedisi ynë shoqëror dhe dixhital. Ne kemi tendencë të rrethohemi me njerëz që ndajnë mendime të ngjashme, duke krijuar një “flluskë informacioni” ku bindjet tona përforcohen vazhdimisht.
Algoritmet e mediave sociale e amplifikojnë këtë fenomen duke na treguar kryesisht përmbajtje që përputhet me preferencat tona dhe duke filtruar informacionin kontradiktor. Ato grumbullojnë të dhënat tuaja (bindjet, shijet, interesat, miqtë, vendndodhjen, datëlindjen, gjininë, etj.) dhe rendisin përmbajtjen dhe reklamat që ju sugjerohen. Kjo kufizon ekspozimin tonë ndaj perspektivave të ndryshme dhe përforcon bindjet tona fillestare.
📌 Shembull : YouTube rekomandon video bazuar në historikun tuaj të shikimeve të mëparshme. Dikush që shikon video skeptike ndaj ndryshimeve klimatike do të shohë gjithnjë e më shumë përmbajtje që mohon ngrohjen globale, duke përforcuar paragjykimin e tyre konfirmues.
5- Si të anashkalohet paragjykimi i konfirmimit
Për të zbutur ndikimin e paragjykimit konfirmues, është thelbësore të zhvillohen strategji të vetëdijshme:
– Njohni ekzistencën e paragjykimit: Pranimi se të gjithë jemi të nënshtruar ndaj paragjykimit konfirmues është hapi i parë në kapërcimin e tij.
– Kultivoni dyshimin: Vini në dyshim informacionin, edhe nëse ai mbështet bindjet tona, dhe kërkoni në mënyrë aktive burime kontradiktore.
– Diversifikoni burimet tuaja të informacionit: Konsultohuni me mediat me perspektiva të ndryshme, duke përfshirë ato me të cilat nuk pajtohemi domosdoshmërisht, për të pasur një pamje më të plotë të temave.
– Jepini rëndësi informacionit që bie ndesh me bindjet tona: Të gjesh kohë për të analizuar dhe kuptuar informacionin që sfidon mendimet tona mund të pasurojë kuptimin tonë dhe të zvogëlojë paragjykimet.
📌 Ushtrim praktik : Mundohu të lexosh një artikull serioz që bie ndesh me një nga bindjet e tua dhe analizoje atë me mendje të hapur. Si ndihesh? A dëshiron instinktivisht ta refuzosh? Pse?
Duke u bërë të vetëdijshëm për paragjykimin konfirmues dhe duke përvetësuar këto reflekse, ne mund të përmirësojmë të menduarit tonë kritik dhe të shmangim rënien në kurthet e dezinformimit.
