Çfarë është një argument i gabuar?
Një argument i gabuar është një linjë arsyetimi që në sipërfaqe duket logjike , por çon në përfundime të gabuara, ose sepse mbështetet në gabime logjike ose sepse manipulon emocionet, besimet ose paragjykimet e atyre që e dëgjojnë atë.
Ekzistojnë dy kategori kryesore të argumenteve të gabuara:
- Sofizëm , i përdorur qëllimisht për të manipuluar, bindur ose devijuar një debat.
- Paralogjizëm , i cili bazohet në një gabim arsyetimi të kryer me mirëbesim, pa asnjë qëllim mashtrimi.
Ato janë kudo: në debatet politike, diskutimet në mediat sociale, reklamat dhe madje edhe në disa teori konspirative. Të mësosh të dallosh këto logjika të rreme të jep mjetet për të menduar më qartë, për të shmangur grackat e retorikës… dhe për t’i rezistuar më mirë manipulimit.
1- Argument ad personam
Ky është një nga argumentet e gabuara më të lehta për t’u dalluar; përfshin sulmin ndaj personit që paraqet një ide ose argument në vend të vetë idesë ose argumentit. Kjo bëhet për të larguar vëmendjen nga propozimi që duhet të debatohet. Shpesh është një argument që është i urryer ose shpifës, ose që nxit urrejtje ose shpifje.
👉 “Kundërshtari im është budalla/i paaftë, si mund të ketë një ide të vlefshme?”
👉 Greta Thundberg kritikohet shpesh për pamjen e saj, moshën ose sindromën e Aspergerit, sesa për argumentet që paraqet.
2- Përgjithësim i nxituar
Duke nxjerrë një përfundim të përgjithshëm nga disa shembuj të izoluar. Ndërsa rastet e cituara mund të jenë të rëndësishme për përfundimin që po arrihet, është rrallësia e tyre që përbën problem.
👉 “Një shofer BMW më ndërpreu, të gjithë shoferët e BMW janë shoferë të pamatur.”
3- Argument ad populum
Të pohosh se diçka është e vërtetë thjesht sepse shumë njerëz e besojnë atë:
“Nëse të gjithë mendojnë kështu, atëherë duhet të jetë normë.”
Një variant i njohur i referohet traditës për të arritur në përfundimin (në mënyrë të gabuar) se, meqenëse gjërat janë bërë gjithmonë në një mënyrë të caktuar të njohur mirë, prandaj duhet të jetë mënyra e duhur. Thirrjet ndaj turmës dhe traditës janë strategji shumë efektive dhe për këtë arsye vlerësohen shumë nga manipuluesit.
👉 “Shumica e bashkëqytetarëve tanë besojnë se ne duhet të kryejmë operacione ushtarake jashtë vendit; prandaj, është gjëja e duhur për t’u bërë.”
4- Shpati i rrëshqitshëm
Ky gabim përfshin paraqitjen e një sërë pasojash katastrofike pa demonstruar një marrëdhënie bindëse shkak-pasojë ose duke e ekzagjeruar tepër . Shpati i rrëshqitshëm lejon një devijim sepse na e shpërqendron vëmendjen nga tema në fjalë duke na çuar të shqyrtojmë diçka tjetër.
👉 ” Nëse ta jap këtë sot, nesër do t’i duash të gjitha.”
👉 “Nëse lejojmë martesën e të njëjtit seks, së shpejti do të jetë poligamia, dhe pse jo incest?”
👉 “Nëse e ndalojmë mbajtjen e armëve, pak nga pak do të na privojnë të gjitha liritë tona dhe do të jetojmë në një vend totalitar.”
5- Dilema e rreme
Përfshin bllokimin e kundërshtarit në një alternativë të rreme ; ai duhet të zgjedhë midis A-së, e cila është katastrofike, dhe B-së, e cila është pozicioni i mbrojtur nga sofisti. Ai paraqet vetëm dy opsione si të vetmet, ndërsa maskon alternativat. Me fjalë të tjera, një situatë paraqitet si binare, kur nuk është e tillë.
👉 “Ata që nuk janë me ne janë kundër nesh.”
👉 “Votoni për mua sepse nëse nuk votoni për mua, do të jetë kaos”
6- Njeriu i kashtës
Kjo përfshin krijimin e një karikaturë të thjeshtuar ose të shtrembëruar të argumentit të kundërshtarit, duke u atribuar atyre ide ose fjalë thjesht të shpikura dhe duke argumentuar kundër kësaj karikature në vend të argumentit origjinal. Idetë dhe fjalët në fjalë, sigurisht, zgjidhen sepse kritikohen më lehtë.
👉 “Doni të rregulloni ekonominë? Pra, doni të impononi një regjim komunist?”
7- Argumenti anonim nga autoriteti
Ai konsiston në referimin ndaj burimeve të paqarta ose të paidentifikueshme, siç janë “shkencëtarët” , “ekspertët”, për të pohuar se diçka është e vërtetë dhe për t’i dhënë peshë këtij pohimi.
Meqenëse ekspertët e famshëm nuk përmenden ose identifikohen, është e pamundur të thuhet nëse ata janë realisht të kualifikuar, apo edhe të thuhet nëse pohimi i cituar është i vërtetë.
👉 “Sipas shkencëtarëve, pirja e një gote alkooli në ditë është e mirë për shëndetin tuaj.”
8- Korrelacioni nuk është shkakësi
Ky gabim krijon një lidhje shkakësore aty ku ekziston vetëm një korrelacion i thjeshtë. Shumë njerëz e ngatërrojnë korrelacionin (faktin që gjërat ndryshojnë në të njëjtën kohë) me shkakësinë (faktin që një gjë shkakton një tjetër).
Përcaktimi nëse ekziston vërtet shkakësia kërkon kohë, kërkim dhe studim shkencor me fakte statistikore dhe metodologji rigoroze. Me fjalë të tjera, për të vendosur një lidhje shkakësore, ajo duhet të provohet. Shpesh, është në mediat sociale që shohim shfaqjen e grafikëve ose hartave që pretendojnë se janë në gjendje të shpjegojnë thjesht çështje komplekse për të mbështetur një pikëpamje.
⚠️ Lakoret e ngjashme nuk nënkuptojnë gjithmonë shkak dhe pasojë . ⚠️
👉Në vitet 1930 në Gjermani, disa slogane thoshin: ” Tre milionë të papunë, tre milionë hebrenj “
👉 “Është e rrezikshme të shkosh në spital sepse atje vdesin më shumë njerëz sesa diku tjetër ” – “të shkosh në spital” dhe “të vdesësh” janë të lidhura, sepse njerëzit shkojnë në spital sepse kanë një shqetësim shëndetësor. Dhe rreziku i vdekjes rritet nga problemet shëndetësore.
9- Thirrja ndaj injorancës (argumentum ad ignortiam)
Ky gabim përfshin pohimin se një pohim është i vërtetë thjesht sepse nuk mund të provohet si i rremë – ose anasjelltas, se është i rremë sepse nuk mund të provohet si i vërtetë. Kjo përbën përdorimin e injorancës sonë si provë, gjë që nuk është arsyetim i vlefshëm.
Ky lloj argumenti është shumë i zakonshëm në teoritë pseudoshkencore ose konspirative : ai shfrytëzon zonat gri ose pasiguritë për të pohuar çdo gjë.
👉 “Askush nuk e ka vërtetuar ndonjëherë se alienët nuk ekzistojnë, kështu që ata duhet të ekzistojnë.”
👉 “Nuk ka prova që kjo vaksinë është plotësisht e padëmshme, kështu që është e rrezikshme.”
👉 “Nuk mund të vërtetojmë se qeveria nuk po fsheh asgjë… kështu që ata duhet të fshehin diçka nga ne!”
Argumentet e gabuara janë pak a shumë si reklamat e dyshimta në internet: ato tingëllojnë bindëse, por është më mirë të mos klikohet shumë shpejt. Ndonjëherë janë delikate, shpesh efektive dhe gjithmonë mashtruese. Ne i përdorim ato për të manipuluar, për të bindur pa prova, ose thjesht sepse i kemi përvetësuar pa e kuptuar.
Të dish si t’i dallosh është një aset i vërtetë: fiton perspektivë, i sheh gjërat më qartë… dhe bëhet shumë më e vështirë të manipulohesh. Prandaj, mbaje syrin të mprehtë dhe vazhdo të stërvitësh të menduarit kritik!
