Gjuha e urrejtjes është një shprehje që synon të denigrojë, refuzojë ose kërcënojë një person ose grup bazuar në karakteristika të tilla si raca, gjinia, orientimi seksual, feja ose kombësia. Mund të jetë në formën e tekstit, imazheve, videove ose mesazheve audio, dhe kur shprehet publikisht, mund të nxisë sjellje armiqësore ose të dhunshme. Kjo quhet nxitje e urrejtjes .
Mekanizmat e përdorur në gjuhën e urrejtjes
- Paragjykimi i homogjenitetit : Tendenca për të besuar se të gjithë anëtarët e një komuniteti ndajnë të njëjtat tipare, veçanërisht ato fizike, duke përforcuar stereotipet. (“të gjithë njësoj”)
(për të shkuar më tej, lidhja me burimet > Paragjykimi i homogjenitetit )
- Stereotipet : Përfaqësime të thjeshtuara dhe shpesh negative të një grupi shoqëror, që përforcojnë paragjykimet.
- Animalizimi : Atribuimi i karakteristikave shtazore një grupi njerëzor me qëllim dehumanizimin e tij dhe justifikimin e sjelljes së dhunshme ndaj tij.
- Akuza të rreme : Thashethemet dhe gënjeshtrat që qarkullojnë në internet mund të krijojnë urrejtje të pajustifikuar dhe të çojnë në akte dhune.
- Teoritë e konspiracionit : Besimi në teoritë e konspiracionit që fajësojnë dhe nxisin paranojën, siç janë “zëvendësimi i madh” ose mitet antisemite.
Këto mekanizma, shpesh të bazuara në paragjykime dhe dezinformata, përforcojnë ndarjen dhe diskriminimin shoqëror. Mungesa e të menduarit kritik inkurajon përhapjen e një diskursi gjithnjë e më të dhunshëm. Përballë këtij lloj mesazhi, është e nevojshme t’i vëmë në pikëpyetje dhe t’i sfidojmë ato, duke bërë dallimin midis opinioneve dhe fakteve.
>>> lidhja për artikullin “ Çfarë është informacioni ? (Fakte kundrejt Opinionit)”
Tokë pjellore: interneti dhe rrjetet sociale
Me internetin, gjuha e urrejtjes përhapet më shpejt dhe më gjerësisht se kurrë më parë. Platformat sociale i lejojnë kujtdo të postojë, ndajë dhe komentojë përmbajtje pa qenë domosdoshmërisht i moderuar. Mesazhet e urrejtjes, shpesh tronditëse dhe të ngarkuara emocionalisht, gjenerojnë më shumë ndërveprime (klikime, shpërndarje, komente), gjë që inkurajon viralitetin e tyre.
👉 Logjika algoritmike favorizon këtë përmbajtje: ajo që trondit, përçan ose provokon një reagim shpesh theksohet më shumë sesa ajo që qetëson ose nuancon.
👉 Anonimiteti ose distanca para ekranit i heq përgjegjësinë autorëve të këtyre komenteve, të cilët nuk e matin gjithmonë ndikimin e vërtetë të fjalëve të tyre.
Çdo ditë, miliarda përmbajtje publikohen në platformat dixhitale. Disa shifra japin një ide për shkallën e fenomenit:
- 🐦 X (ish-Twitter) : 500 milionë postime në ditë
- 🎥 YouTube : 300 orë video të ngarkuara çdo minutë
- 💬 Facebook Messenger : më shumë se 100 miliardë mesazhe të dërguara çdo ditë
- 📱 TikTok : mbi 30 milionë përdorues aktivë çdo ditë
👉 Sigurisht, vetëm një pjesë shumë e vogël e kësaj përmbajtjeje është e mbushur me urrejtje. Por kjo rrjedhë e vazhdueshme dhe eksponenciale krijon një ekosistem në të cilin gjuha e urrejtjes mund të qarkullojë me shpejtësi të lartë dhe ndonjëherë të kalojë pa u vënë re nga moderatorët (kur ka!) . Mjafton që një mesazh provokues ose stigmatizues të kapet, komentohet ose transmetohet për të arritur mijëra, madje miliona njerëz.
Disa përmbajtje madje përhapen automatikisht duke përdorur bots (softuer të automatizuar) të aftë për të përhapur në masë mesazhe të synuara. Këto teknika u vunë re, për shembull, gjatë fushatës presidenciale të Donald Trump , ku bots transmetuan mesazhe të personalizuara te votuesit për të ndikuar në mendimin e tyre.
Ky fenomen kontribuon në një mbidozë përmbajtjeje , ku informacioni cilësor mbytet në një oqean botimesh virale, sipërfaqësore ose manipuluese.
Një model ekonomik që favorizon përmbajtjen polarizuese
Nuk është rastësi që përmbajtja urrejtëse ose përçarëse tenton të dalë në pah më shumë se çdo përmbajtje tjetër: ajo tërheq vëmendjen . Dhe është pikërisht kjo vëmendje që platformat dixhitale po kërkojnë.
Mediat sociale mbështeten në një model biznesi të bazuar në vëmendje dhe angazhim . Ashtu si gazetat ose televizioni, ato shesin hapësirë reklamuese. Por që reklamat të shihen, përdoruesit duhet të qëndrojnë të lidhur për sa më gjatë të jetë e mundur. Për ta arritur këtë, platformat:
- mbledhim një sasi të madhe të dhënash personale (gjeo-lokacioni, ndërveprimet, emojit, kohët e lidhjes, etj.),
- analizoni këto të dhëna për të synuar përmbajtjen që ka më shumë gjasa të tërheqë vëmendjen ,
- përshtatin algoritmet e tyre në përputhje me rrethanat.
Dhe ajo që na tërheq më shumë vëmendjen… shpesh është sensacionalja, tronditësja, emocionalja . Jo faktet e nuancuara apo debatet konstruktive.
Algoritmet nuk janë të dizajnuara në mënyrë të qartë për të përhapur gjuhën e urrejtjes. Por kjo përmbajtje është ndër më tërheqëset, dhe për këtë arsye natyrshëm gjen terren pjellor në mjedisin algoritmik të mediave sociale.
>>> lidhja për artikullin “ Viraliteti dhe informacioni në rrjetet sociale ”
Po çfarë mund të thuhet për mediat tradicionale?
Gjuha e urrejtjes nuk qarkullon vetëm në mediat sociale. Disa media gjithashtu marrin pjesë në përhapjen e saj , qoftë vullnetarisht apo jo.
Kjo mund të bëhet nëpërmjet:
- transmetimi i paverifikuar i thashethemeve ose informacionit të rremë,
- banalizimi i vërejtjeve diskriminuese , nën maskën e “debatit”,
- ftesa e përsëritur e personaliteteve të njohura për vërejtjet e tyre ekstreme,
- ose edhe tituj sensacionalistë , të cilët nxisin frikë ose përçarje.
| 🗞 Shembull: Në Ballkanin Perëndimor, media si RT Balkan , të lidhura me strategjinë e ndikimit rus, transmetojnë narrativa anti-perëndimore ose pro-ruse dhe nxisin mosbesimin ndaj Bashkimit Evropian ose NATO-s. Kjo përmbajtje mund të theksojë përçarjet etnike dhe të ringjallë tensionet historike.🗨️ Në Kosovë, ekspertë si Bodo Weber paralajmërojnë se si disa media po nxisin tensionet ndëretnike përmes narrativave të viktimave, përgjithësimeve të tepërta dhe mbulimit të anshëm të konflikteve. Këto narrativa nxisin stereotipet, inkurajojnë radikalizimin dhe mund të çojnë në dhunë të vërtetë. ( https://kossev.info/ ) |
Një kërcënim për demokracinë dhe të drejtat e njeriut
Gjuha e urrejtjes dëmton kohezionin shoqëror, të drejtat e njeriut, paqen, stabilitetin dhe respektin për diversitetin. Ajo dëmton vlerat e përbashkëta dhe shpesh çon në tensione sociale dhe dhunë. Gjithashtu mund të pengojë debatin demokratik duke polarizuar opinionin.
▶️ Neni 20 i Paktit Ndërkombëtar për të Drejtat Civile dhe Politike kërkon që Shtetet të ndalojnë çdo nxitje për urrejtje ose dhunë.
▶️ Në vitin 2021 , OKB-ja shpalli 18 qershorin si Ditën Ndërkombëtare Kundër Gjuhës së Urrejtjes , duke theksuar rëndësinë e luftimit të kësaj murtaje.
Si të luftohet përhapja e gjuhës së urrejtjes?
- Forconi njohuritë mbi median dhe informacionin : mësoni të dalloni gjuhën e urrejtjes, stereotipet dhe të bëni dallimin midis faktit dhe opinionit.
- Zhvilloni të menduarit kritik : pyetni burimet, verifikoni informacionin, zbuloni manipulimin.
- Inkurajoni fjalimin gjithëpërfshirës : nxirrni në pah zërat që mbështesin dialogun, tolerancën dhe respektin për dallimet.
- Raportoni gjuhën e urrejtjes në mediat sociale, në komente ose në media.
